Në Vjenë takohen kryeministrat nga e gjithë Europa në Konferencën e dytë për Ballkanin Perëndimor. Një takim i prapambetjes me arrogancën e pushtetit.
Nga Dragoslav Dedoviç/DW
“Ballkani Perëndimor” është një term teknik, që BE-ja e përdor që prej 17 vjetësh. Ai përfshin shtetet e dala nga ish-Jugosllavia. Meqenëse Sllovenia u përjashtua nga ky raund si një vend shumë perëndimor dhe me shumë mirëqenie, atij iu shtua edhe një vend tjetër tipik ballkanik – Shqipëria.
Ky përkufizim ka në Gjermani dhe në Perëndim një konotacion të keq, pikërisht ashtu si edhe emërtimi kryesor Ballkan. E, si kompensim, edhe Perëndimi nuk has vetëm në tifozë në rajon. Kjo ka një parahistori të gjatë, e cila ka çuar në klishetë e sotme: një prapambetje e vazhdueshme në Ballkan dhe një arrogancë cinike e vazhdueshme pushteti në Perëndim.
Në Vjenë, të paktën në aspektin retorik, “prapambetja” dhe “arroganca e pushtetit” do të përjashtohen. Të gjithë do të bëjnë sikur takimi është një përsëritje rutinë e formatit të krijuar para një viti në Berlin, qëllimi i të cilit është afrimi i shpejtë i rajonit në BE dhe intensifikimi i bashkëpunimit rajonal.
Aspak dëshirë për Ballkanin Perëndimor
E vërteta është: Gjermania & Co nuk kanë dëshirë që, në një afat të parashikueshëm t’i pranojnë në BE-në gjysmë të papërfunduar shtetet e varfra gjysmë të dështuara. Askush nuk do ta thotë këtë sinqerisht. Në vend të kësaj do të përsëritet në formën e një rituali lutjeje formula e samitit të BE-së në Selanik më 2003: “E ardhmja e shteteve të Ballkanit është në Bashkimin Europian”.
Prej kohësh në kryeqytete perëndimore druhen se, tek e fundit, në BE do të futen vende me një disiplinë të dyshimtë buxhetore të llojit helenik. Apo madje t’i pranojë ato në Eurozonë! Përveç kësaj ka drojë, se ndër kandidatët për në BE ka edhe disa vende, minoritetet e të cilave – si sot shumë romë nga Rumania e Bullgaria që preferojnë të jetojnë në Dortmund – margjinalizohen dhe janë ekstremisht të varfër.
Imazhet e vjetra të armikut në Ballkan
E vërteta është edhe se marrëdhëniet bilaterale mes Serbisë nga njëra anë dhe Kroacisë e Bosnjë-Hercegovinës nga ana tjetër, në dymbëdhjetë muajt e fundit janë përkeqësuar edhe më tej. Kjo ka të bëjë me paaftësinë e elitave të atjeshme politike për t’i pranuar faktet nga vitet nëntëdhjetë të luftës dhe për t’i integruar ato në kulturën e tyre të kujtesës. Imazhi i armikut kësisoj mbetet i aktivizueshëm në shoqëri.
Marrëveshja e mbivlerësuar e Brukselit, që arritën Serbia dhe Kosova në vitin 2013 me ndërmjetësimin e BE-së, deri më sot në shumë pika nuk është zbatuar. Është paradoksale, por e vërtetë: BE-ja investon përmes EULEX-it për shtetin ligjor në protektoratin e vet Kosovë, ndërkohë që shumë qytetarë të Kosovës kërkojnë të drejtën e tyre për të aplikuar për azil në Gjermani.
Gjendje katastrofale ekonomike
Asnjë vend i Ballkanit Perëndimor nuk e ka arritur sërish nivelin e zhvillimit ekonomik të vitit 1989. Madje në anëtaren e re të BE-së, Kroaci, ekonomia nga viti 2009 është në tkurrje. Atje ku shifrat ekonomike duken disi më mirë, si në Maqedoni e Mal të Zi, e paralizon jetën politike një strukturë pushteti që e konsideron veten të pagabueshme. Nëse sheh Bosnjë-Hercegovinën sot, shtron pyetjen, se çfarë ka bërë në fakt Perëndimi si fuqi mbrojtëse që prej dy dekadash atje. Ky vend është i paqëndrueshëm, si në aspektin politik, ashtu edhe në atë ekonomik.
Diçka nuk shkon, e kjo në të dyja drejtimet – duket sikur vërtet në takimin mes Perëndimit dhe Ballkanit Perëndimor arroganca e pushtetit dhe prapambetja kërcejnë një vals që nuk do të përfundojë kurrë.
Simite të vogla dhe shumë refugjatë
Por për këtë nuk flitet. Do të shkëmbehen komplimente. Do të piqen simite të vogla dhe ato do të shiten si një histori suksesi. Grupet e punës do të numërojnë kthjelltas premtimet e papërmbushura që nga takimi i kaluar. Do të krijohen nëngrupe pune nëpër ministri. Lista e nismave të dështuara dhe e projekteve të varrosura në heshtje është pothuajse po aq e gjatë sa edhe lista e nismave të përpiluara me optimizëm para një viti në Berlin. Si do të ndryshohet kjo? Pala organizatore nuk ka asnjë ide, e po ashtu as të ftuarit.
Në vend të kësaj, tema dominuese edhe pas kuintave do të jetë rritja e numrit të refugjatëve. Përfaqësuesit e vendeve të Ballkanit do të tërheqin vëmendjen ndaj kushteve të këqija të “korridorit” mes Greqisë dhe Hungarisë, si dhe ndaj faktit që, refugjatët e luftës nga vendi i BE-së, Greqia, në vendin e BE-së Hungari, udhëtojnë përmes vendeve të BE-së, Maqedoni dhe Serbi. Deri më sot, e lënë në baltë nga Brukseli, Greqia nuk i mban më refugjatët. Hungaria – do t’i pengojë ata me një gardh – të sponsorizuar nga Brukseli. Çfarë do të thotë kjo për shtetet e Ballkanit? Berlini do të kundërvihet me një tjetër fakt. Mbi 40 për qind e azilkërkuesve në Gjermani vijnë nga shtetet e Ballkanit Perëndimor. Kështu s’mund të vazhdohet më.
Zemra në kuletë
Pavarësisht se çfarë do të rezultojë nga ky vallëzim disproporcional në Vjenë: Ballkani Perëndimor nuk do të marrë impulse të mjaftueshme ekonomike. Sepse një studim i Universitetit të Nisës e vlerëson nevojën rajonale për investime deri në vitin 2020 me rreth 110 miliardë euro. Për një “paketë shpëtimi” e këtij niveli në Perëndim nuk ka mazhorancë politike. Kësisoj, macja kafshon bishtin e vet sipas motos: nëse ti nuk investon tek unë, vij unë tek ti!
Nëse zemra rreh e trembur në kuletë, atëherë gjërat shihen të deformuara. Në këtë drejtim ndihmon një përvojë jugosllave: eksperti jugosllav i ekonomisë, Branko Horvat, qysh në vitin 1968 konstatoi se Kosovës, për të barazuar nivelin e jetesës i nevojitet një rritje ekonomike dy herë më shumë se Sllovenia. Gjithçka tjetër vetëm do ta vononte arritjen e barazisë ekonomike mes popujve të Jugosllavisë. Si rrjedhojë do të vihen para një sprove të vështirë ndjenjat kombëtare, argumentonte Horvat. Çfarë mësojmë prej kësaj? “Solidariteti socialist” i vendosur me dekret partiak dështoi në realitetin ekonomik dhe Jugosllavia u shpërbë në fillim të viteve nëntëdhjetë prej sprovës së vështirë të parashikuar nga Branko Horvat. Ndërkohë kostoja e pasojave është edhe për Perëndimin më e lartë se sa investimet që nevojiteshin asokohe. Edhe sot Kosova është vendi i varfër i Europës, ndërkohë që Sllovenia ekonomikisht e politikisht është shumë më afër Austrisë se sa Kosovës.
Dështim i modernizimit neoliberal
Vendet e dobëta, të cilët kanë një mjedis të fortë ekonomik, kanë nevojë për modernizimin. Vetëm ato nuk mund t’ia dalin. Kjo kushton shumë. Vërtetë, që Gjermania dhe BE-ja janë të zhgënjyera tek konstatojnë, se paratë që ato i investojnë ndërkohë në Ballkanin Perëndimor, nuk kanë efekt në përmirësimin e shpresuar. Mos vallë është investuar gabim? Mos vallë është investuar shumë pak? Mos vallë u është besuar njerëzve të gabuar? Apo janë dërguar vallë njerëzit e gabuar? Mos vallë një takim vjetor është formati i gabuar? Mos vallë duhet përveshur punës në vend që të merresh me çikërrima?
Sigurisht që demokracitë e ekonomisë së tregut në Perëndim nuk mund t’i akuzosh për mungesë përpjekjesh. Në fakt miliarda janë derdhur në këtë rajon. Por disa prej tyre janë kthyer sërish në drejtim të Perëndimit. Kaq shumë para në qarkullim e kaq pak përparim. Këtu nis dallimi mes së mirës dhe qëllimit të mirë. Prej gati dy dekadash Perëndimi është aktor kryesor në aspektin ekonomik dhe politik në Ballkan. Tani pas dështimit të Jugosllavisë në të njëjtin rajon po konturohet një tjetër dështim europian. Ky është një dështim i paralajmëruar. Për fat të keq një diskutim i tillë nuk do të zhvillohet në Vjenë. Por dikur kjo duhet diskutuar.